2026-cı ilin büdcə–vergi paketi bizə islahat kimi təqdim edilir, amma tərəfimizdən edilən dərin təhlil göstərir ki, bu islahat kiçik sahibkarın çiyninə əlavə yük yükləyəcək.
Musavat.com-un məlumatına görə, bunu deputat Razi Nurullayev parlamentdə çıxış edərkən bildirib.
Deputat qeyd edib ki, xüsusilə fərdi sahibkarlar üçün təklif edilən yeni sosial sığorta mexanizmi iqtisadiyyatın ən həssas təbəqəsini – kiçik dövriyyəli biznesi zərbə altına salır:
“Bir çox təqdimatları müxtəlif formatlarda dinləmişəm, aydın görünür ki, yeni model kiçik dövriyyəli sahibkar üçün maliyyə yükünü artıracaq, qeyri-formal sektora keçid riskini yüksəldəcək, hətta fəaliyyətin dayanması ehtimalını artırır. Bu düzəlişlər vətəndaşın gündəlik dolanışığını təhlükəyə ata bilər.
Muzdlu işçilərə gəlincə, burada da eyni yanlış yanaşmanın davam etdiyini görürük. Əməkhaqqı artmadan vergi yükü artırılır və bu da “cəmi 3 faiz artım” kimi təqdim edilir. Halbuki mövcud 30 faizlik yüklənmə 37 faizə qalxır və bu, rəsmi şəkildə insanların gəlirindən daha çox vergi tutulması deməkdir.
Bu addım əmək müqavilələrinin ləğvini və kölgə iqtisadiyyatına axını daha da sürətləndirəcək. Əslində əməkhaqqı artmadan vergi artımı sosial siyasət deyil, sosial təzyiqdir.
Aksizlər üzrə dəyişikliklər də iqtisadi məntiqə söykənmir. İçməli spirtdə və alkoqollu içkilərdə 0.2 manatlıq, energetik içkilərdə 0.2 manatlıq, siqaretdə 9.5 manatlıq artım, mobil cihazlara görə 20 manatlıq aksiz, 7 ildən köhnə avtomobillərin idxalında əmsalın benzin üçün 1.2-dən 1.5-ə, dizel üçün 1.5-dən 2-yə qaldırılması – bütün bunlar birbaşa bazarda qiymət artımı deməkdir”.
R.Nurullayev bildirib ki, inflyasiyanın yüksək olduğu bir dövrdə belə addımların atılması sadəcə səhv deyil, vətəndaşın cibinə ciddi təsir edəcək addımdır:
“İctimai iaşə sektoruna gəlincə, POS-terminal dövriyyəsinin 50 faizinin ƏDV-dən azad edilməsi və sadələşdirilmiş verginin 8 faizdən 6 faizə endirilməsi üç il müddətinə nəzərdə tutulub. Sual yaranır: üç ildən sonra nə olacaq? Bu sektorun üç il nəfəs almasına imkan yaradıb, sonra yenidən boğmaq planı hansı məntiqə əsaslanır?
İctimai iaşə pandemiyadan, inflyasiyadan, xammal bahalaşmasından zərbə alıb, indi də vergi rejiminin qeyri-sabitliyi ilə üz-üzə qoyulur. Belə şəraitdə məhz uzunmüddətli sərmayə qoymaq istəyənlərin sayı ciddi şəkildə azalacaq.
Naxçıvan üzrə 2026–2036-cı illər üçün tətbiq edilən geniş vergi və sosial güzəştlər paketi isə ümumiyyətlə iqtisadi ədalət baxımından suallar yaradır. Mənfəət, əmlak, torpaq, dividend, idxal vergilərindən tam azadolma, sosial sığorta yükünün dövlət tərəfindən kompensasiyası və digər üstünlüklər yalnız Naxçıvana şamil edilir. Bəs digər regionlar? Elə regionlarımız, rayonlarımız var ki, Naxçıvan qədər çətin vəziyyətdədir. Bu yanaşma regional balansı pozur və vergi siyasətini selektiv alətə çevirir. Güzəşt iqtisadi inkişaf üçündürsə, o zaman bütün geri qalmış regionlara tətbiq olunmalıdır – təkcə bir regiona yox.
Bəli, layihədə bəzi müsbət toxunuşlar var. Kirayə gəlirləri üzrə verginin 14 faizdən 10 faizə endirilməsi gözəldir, amma icarə bazarının 70 faizi kölgədə olduğu halda təkcə dərəcənin endirilməsi heç nəyi həll etmir. Nağdsız dövriyyə limitinin 200 mindən 400 min manata qaldırılması da müəyyən fayda verəcək, amma ümumi iqtisadi sistem dəyişmirsə, bu, sadəcə kosmetik düzəlişdir”.
Deputat qeyd edib ki, bu paket mahiyyətcə aşağı gəlirli sahibkarı, kiçik biznesi və muzdlu işçini daha ağır vergi yükünə salan bir sənəddir:
“Vergi siyasətinin məqsədi dövlət büdcəsinin boşluqlarını vətəndaşın qazancından doldurmaq yox, iqtisadi fəallığı gücləndirmək olmalıdır.
Təqdim olunan sənəd isə iqtisadi fəallığı gücləndirmir, əksinə, fəallığa təzyiq göstərir. Biz bu formada qəbul olunan layihənin ölkə üzrə minlərlə kiçik biznesi bağlayacağını, regionlarda tənəzzülü dərinləşdirəcəyini və vergi daxilolmalarını azaldacağını güman edirik. Buna görə də sənəd yenidən işlənməli, kiçik sahibkarın, muzdlu işçinin və regionların maraqları nəzərə alınmalıdır. Əks halda, bu paket vergi islahatı deyil, vergi yükünün artırılması olacaq.
Bu baxımdan təmsil etdiyim Milli Cəbhə Partiyası bu dəyişikliklərə müsbət yanaşmır. Sual oluna bilər k, niyə büdcə layihəsinə müsbət səs verdim? Çünki büdcənin əleyhinə getmək, zənnimcə, doğru olmazdı. Amma bu layihədə dediyim məsələlərin dərindən təhlil olunmasını istədiyim üçün diqqəti bu məqama yönəldirəm”.
E.Paşasoy,
Musavat.com
