Bakı.Trend:
Səhiyyə Nazirliyi Elmi-Tədqiqat Tibbi Bərpaİnstitutunun kardioloqu Tünzalə Seyidəliyeva müsahibə verib.
Trend müsahibəni təqdim edir.
– Tünzalə xanım, əvvəlcə izah edin, arterialhipertoniya nədir?
Arterial hipertoniya (yüksək qan təzyiqi) – qandamarlarının divarlarına göstərilən təzyiqin normadan artıq olmasıilə xarakterizə olunan bir haldır. Qan təzyiqi iki göstəricidənibarətdir: sistolik (yuxarı) və diastolik (aşağı). Normal göstərici120/80 mm civə sütunu hesab olunur. Əgər təzyiq 130/80 mm Hg və yadaha yüksəkdirsə, bu artıq hipertoniya sayılır.
Hipertoniya ürək, beyin, böyrəklər və digər orqanlarüçün ciddi fəsadlar yarada bilər. Müalicə olunmadıqda, infarkt,insult, böyrək xəstəlikləri və digər həyati təhlükəli hallara səbəbola bilər. Əlamətləri bəzən hiss olunmur, bu səbəbdən müntəzəmtəzyiq ölçmək vacibdir.
Hipertoniya üç mərhələdə təsnif olunur:
1-ci mərhələ (yüngül): 130–139/80–89 mm Hg
2-ci mərhələ (orta): 140–159/90–99 mm Hg
3-cü mərhələ (ağır): 160/100 mm Hg və daha yuxarı
Əksinə, hipotoniya zamanı təzyiq 90/60 mm Hg-dan aşağıolur. Hər iki vəziyyətin yaranmasına yaş, genetika, həyat tərzi,xroniki xəstəliklər və digər amillər təsir edir.
– Hipertoniya əsasən hansı yaş qruplarındamüşahidə olunur?
– Ən çox yaşlı insanlarda rast gəlinir. Yaş artdıqcadamarların elastikliyi azalır, bu da təzyiqin yüksəlməsinə gətiribçıxarır. Xüsusilə 60 yaşdan yuxarı şəxslər risk qrupundadır.
Bununla belə, 40–60 yaş arası insanlar da riskaltındadır. Burada düzgün olmayan qidalanma, fiziki passivlik,stres, siqaret, spirtli içkilər və irsiyyət əsas rol oynayır. Hətta30 yaşdan aşağı şəxslərdə də bu hal qeydə alınır – xüsusilə ailəüzvlərində hipertoniya olanlarda və sağlam olmayan həyat tərzikeçirənlərdə.
Bəs xəstəliyin əsas yaranma səbəblərinələrdir?
– Hipertoniya əsasən iki formada olur:
Birincili (əsas) hipertoniya – ən geniş yayılmışnövdür. Əsas səbəbi bilinmir, lakin genetik meyllilik, yaş,qeyri-sağlam həyat tərzi kimi faktorlarla bağlıdır.
İkincili hipertoniya isə konkret bir xəstəlik və yavəziyyətlə əlaqəlidir: məsələn, böyrək problemləri, hormonalpozğunluqlar (tiroid, adrenal və ya hipofiz bezləri ilə bağlı),yuxu apnesi və ya bəzi dərman preparatlarının istifadəsinəticəsində yaranır.
Fiziki passivlik, artıq çəki, duzlu qidalar, siqaretvə alkoqol da hipertoniya riskini artıran amillərdir.
– Təzyiqi evdə ölçməkmümkündürmü?
– Bəli, mümkündür və bu, təzyiqin effektiv nəzarətindəvacib rol oynayır. Ən çox istifadə olunan üsul avtomatik qantəzyiqi ölçən cihazlardır. Xüsusilə qolda ölçən cihazlar daha dəqiqnəticə verir.
Təzyiqi ölçərkən aşağıdakı qaydalara əməl etməkvacibdir:
Ölçmədən əvvəl 5 dəqiqə sakit oturun
Siqaret, qəhvə və ya fiziki fəaliyyət ölçmədən əvvəlolmamalıdır
Qol səviyyəsində və rahat vəziyyətdə oturaraqölçün
Hər iki qoldan ölçməyi və nəticələri müqayisə etməyitövsiyə edirik
Həftədə bir neçə dəfə ölçmək faydalıdır, lakin yüksəktəzyiq hallarında gündəlik nəzarət daha doğrudur
– Hipertoniya necə diaqnozqoyulur?
– Diaqnozun qoyulmasında əsas amil – təzyiqin mütəmadiölçülməsidir. Adətən üç fərqli gündə, müxtəlif saatlarda ölçmələraparılır. Çünki təzyiq bir dəfəlik ölçmə ilə səhv nəticə verə bilər– stres və ya mühit təsirindən müvəqqəti yüksək ola bilər.
Ev şəraitində ölçmələrə əlavə olaraq, həkim tərəfindən24 saatlıq ambulator monitorinq (Holter monitorinq) də təyin olunabilər. Bu, gün ərzində təzyiqin necə dəyişdiyini izləməyə imkanverir.
Bundan əlavə, aşağıdakı müayinələr aparılır:
Qan və sidik analizləri – hipertoniya səbəblərini vədigər xəstəlikləri müəyyənləşdirmək üçün
EKQ – ürəkdə hipertoniya nəticəsində yaranandəyişiklikləri aşkar etmək üçün
Exokardioqrafiya (ürək USM) – ürək divarlarındaqalınlaşma və digər dəyişiklikləri görmək üçün
Böyrək funksiyası testləri – çünki böyrəklərlə bağlıproblemlər də təzyiqi artıra bilər
Ümumiyyətlə, hipertoniya ciddi nəzarət tələb edən birxəstəlikdir. Onun vaxtında aşkarlanması və müalicəsi sağlam həyatınəsas şərtidir.
